Έντυπο Νο3 (συνέχεια)

Κάτι γεννιέται στα βουνά του Μεξικού

Στις 17 Νοεμβρίου του 1983 ιδρύθηκε σε κάποια περιοχή της ζούγκλας Λακαντόνα από έξι μέλη ο EZLN (Ζαπατιστικός Στρατός για την Εθνική Απελευθέρωση). Από τότε άρχισαν οι επαφές με τις εθνότητες που κατοικούσαν στην Τσιάπας και δέχονταν την καταπίεση, τον ρατσισμό, τον εξευτελισμό και την εκμετάλλευση από το μεξικανικό κράτος, τους μεστίσος και τις εκάστοτε κυβερνήσεις της πολιτείας της Τσιάπας.
Την 1η Ιανουαρίου του 1994, ημέρα ένταξης του Μεξικού στον «πρώτο» κόσμο, με την υπογραφή της συνθήκης NAFTA (εμπορική συμφωνία ΗΠΑ, Καναδά, Μεξικού), παρακολουθήσαμε έκπληκτοι τους άντρες και τις γυναίκες του ΕZLN να καταλαμβάνουν χωριά και πόλεις της πολιτείας της Τσιάπας, θέτοντας ένα ερώτημα: Πώς μπορεί να συνδυαστεί η δημοκρατία με τη διαφορετική ταυτότητα; Από τότε έχουν περάσει 12 χρόνια εξέγερσης, αγώνα και διεκδίκησης για αυτό που τους ανήκει: το δικαίωμα στην αυτονομία και τον αυτοκαθορισμό.
Για πρώτη φορά στην ιστορία τους ενώνονται οι κυριότερες ινδιάνικες εθνότητες της Τσιάπας (Τσελτάλες, Τσοτσίλες, Τσόλες, Σόκες, Τοχολαμπόλες και Μάμες) για να απαιτήσουν εργασία, γη, στέγη, τροφή, υγεία, παιδεία, ανεξαρτησία, ελευθερία, δημοκρατία, δικαιοσύνη και ειρήνη. Κύριο όπλο του αγώνα τους είναι ο λόγος και αρχή τους «προχωράμε ρωτώντας» και «διοικούμε υπακούοντας». Βασικός στόχος τους είναι η οργάνωση της πολιτικής έκφρασης και η προάσπιση της λαϊκής βούλησης. «Αυτή η επανάσταση δεν θα οδηγήσει μια νέα τάξη, τμήμα τάξης ή ομάδα στην εξουσία, αλλά σε ένα “χώρο” πολιτικού αγώνα ελεύθερο και δημοκρατικό».
Από το 1994 ο EZLN εξέδωσε έξι πολιτικά μανιφέστα, αποκαλούμενα διακηρύξεις της ζούγκλας Λακαντόνα, που διαγράφουν τις διαφορετικές φάσεις της στρατηγικής του κινήματος.
Στην 1η διακήρυξη κηρύσσεται ο πόλεμος κατά της κυβέρνησης του Μεξικού και ακούγεται για πρώτη φορά η κραυγή των εξεγερμένων «φτάνει πια!». Έξι μήνες μετά παρουσιάζεται η 2η διακήρυξη της ζούγκλας Λακαντόνα, η οποία καλεί την «κοινωνία των πολιτών» στο σχηματισμό της Εθνικής Δημοκρατικής Συνέλευσης (CND). Σ’ αυτήν τη διακήρυξη αναγνωρίζεται ότι η κοινωνική κινητοποίηση αναχαίτισε τον πόλεμο και η CND καλείται σε πρώτο «εθνικό διάλογο» ο οποίος πραγματοποιείται στη Γουαδελούπε Τεπεγιάκ με τη συμμετοχή 6000 ατόμων. Την πρωτοχρονιά του 1995 δημοσιοποιείται η 3η διακήρυξη, όπου προτείνεται η δημιουργία του MLN (Κίνημα Εθνικής Απελευθέρωσης), «ενός ευρύτατου μετώπου αντίστασης κατά του κομματικού κράτους».
«Αφού καλέσαμε πρώτα στα όπλα και στη συνέχεια στον πολιτικό και ειρηνικό αγώνα, ας καλέσουμε τώρα το λαό του Μεξικού να αγωνιστεί με όλα τα μέσα, σε όλα τα επίπεδα και παντού για τη δημοκρατία, τη δικαιοσύνη και την ελευθερία». Συγχρόνως, πραγματοποιείται συνάντηση με την κυβέρνηση όπου αποφασίζεται κατάπαυση του πυρός. Η προδοσία δεν αργεί να έρθει. Η κυβέρνηση σπάει τη συμφωνία με μια συντονισμένη επίθεση εναντίον των κοινοτήτων. Μετά τις έντονες διαμαρτυρίες και τις δυναμικές διαδηλώσεις για την επανέναρξη του διαλόγου, δημιουργείται η COCOPA (Επιτροπή για την Ομόνοια και την Ειρήνευση) από μέλη του κοινοβουλίου, η οποία αναλαμβάνει διαμεσολαβητικό ρόλο. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ ΕΖLN και κυβέρνησης ξαναρχίζουν.
Την πρωτοχρονιά του 1996 ο ΕΖLN προχωρά στο σχηματισμό του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου των Ζαπατίστας (FZLN) μέσω της 4ης διακήρυξης της ζούγκλας Λακαντόνα. Το FZLN δεν αποτελεί πολιτικό κόμμα και δεν αποβλέπει στην κατάληψη της εξουσίας. Οφείλει να είναι ικανό «να οργανώνει τα αιτήματα και τις προτάσεις των πολιτών ώστε αυτός που ηγείται να ηγείται υπακούοντας. Επιπλέον, να οργανώνει τη λύση των συλλογικών προβλημάτων χωρίς την παρέμβαση των πολιτικών κομμάτων και της κυβέρνησης. Δεν χρειάζεται να ζητάμε την άδεια για να είμαστε ελεύθεροι».
Επίσης, προτείνει την οικοδόμηση νέων Αγουασκαλιέντες, «χώρων συνάντησης μεταξύ της κοινωνίας των πολιτών και του ζαπατισμού». Τέλος, προσπαθεί να οργανώσει το κίνημα αλληλεγγύης καλώντας στην «πρώτη διηπειρωτική συνάντηση ενάντια στον νεοφιλελευθερισμό και για την ανθρωπότητα».Τον Φεβρουάριο του 1996 οι βάσεις στήριξης του ΕΖLN ξεκινούν πορεία διαμαρτυρίας ενάντια στην κατάληψη της Γουαδελούπε Τεπεγιάκ από τον στρατό και υπέρ της απελευθέρωσης των πολιτικών κρατουμένων, η οποία περνά από όλα τα στρατόπεδα της περιοχής και καταλήγει στη Ρεαλιδάδ. Παράλληλα, οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται και τα δύο μέρη έρχονται σε μια πρώτη συμφωνία υπογράφοντας τη «συνθήκη του Σαν Αντρές». Μετά την υπογραφή των συμφωνιών οι διαπραγματεύσεις διακόπτονται. Ταυτόχρονα οι ζαπατίστας προωθούν και τη δημιουργία του Εθνικού Ιθαγενικού Κογκρέσου (CNI).
Στις 8 του Μάρτη κάνουν την εμφάνισή τους δυναμικά οι γυναίκες ζαπατίστας σε μια πορεία στο Σαν Κριστόμπαλ διεκδικώντας την αναγνώριση των δικαιωμάτων τους ως γυναίκες και ως ινδιάνες, ακόμα και από τους ίδιους τους συντρόφους τους. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους η comandanta Ramona θα εκφράσει στο εθνικό συνέδριο ιθαγενών που πραγματοποιήθηκε στην πόλη του Μεξικό τη διάθεση ενός ολόκληρου κινήματος, του νοτιοανατολικού άκρου της χώρας, να αγωνιστεί.
Η πρώτη πορεία των ζαπατίστας (ΙΙΙΙ) («1111») στο Μεξικό ξεκινά τον Σεπτέμβριο του 1997 με στόχους: α) να κινητοποιήσουν την κοινωνία των πολιτών, β) να εξηγήσουν τις αιτίες της εξέγερσης, γ) να διαδώσουν τις συμφωνίες του Σαν Αντρές, δ) να σπάσουν τον στρατιωτικό και παραστρατιωτικό κλοιό, ε) να οικοδομήσουν άμεσες σχέσεις με την κοινωνία των πολιτών και στ) να πληροφορήσουν σχετικά με τις συνθήκες στρατιωτικοποίησης της Τσιάπας και το σχέδιο της αυτονομίας.
Οι αυτόνομες κοινότητες –βάσεις στήριξης του ΕΖLN– υφίστανται έναν αντεπαναστατικό πόλεμο από τον ομοσπονδιακό στρατό και τις παραστρατιωτικές ομάδες με αποκορύφωμα τη σφαγή 45 ιθαγενών στο Ακτεάλ. Οι εξαφανίσεις, οι δολοφονίες, οι συλλήψεις, οι επιθέσεις του στρατού στις κοινότητες και οι απελάσεις ξένων συμπαραστατών συνθέτουν ένα σκηνικό φόβου και αβεβαιότητας για την τύχη του αγώνα καθ’ όλη τη διάρκεια του 1998.
Η σιωπή των ζαπατίστας σπάει με την 5η διακήρυξη της ζούγκλας Λακαντόνα η οποία αποτελεί την εκ νέου επιβεβαίωση της ταυτότητας των ζαπατίστας ως ιθαγενών. Ζητάνε την αναγνώριση των δικαιωμάτων τους με την αλλαγή του συντάγματος. Επίσης καλούν όλους τους Μεξικανούς να συμμετάσχουν στο «δημοψήφισμα για την αναγνώριση των δικαιωμάτων των ιθαγενών ενάντια στον εξοντωτικό πόλεμο» (το οποίο πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 1999 και συγκέντρωσε πάνω από 2.800.000 υπογραφές). Τον Ιανουάριο του 2001 ανακοινώνεται η οργάνωση της «πορείας του χρώματος της γης» καθώς και η δημιουργία Κέντρου Πληροφόρησης για τους Ζαπατίστας (CIZ). Στις 24 Φεβρουαρίου ξεκινούν οι 23 comandantes και ένας subcomandante την πορεία στις πολιτείες του Μεξικού. Η συμμετοχή και η ανταπόκριση των λαών της χώρας στο κάλεσμά τους αποτελεί απόδειξη της απήχησης του αγώνα τους. Παρ’ όλα αυτά, οι φωνές εκατομμυρίων ινδιάνων και μεξικανών δεν εισακούστηκαν από κανένα κόμμα της βουλής και ο νόμος που ψηφίστηκε δεν ικανοποιούσε ούτε στο ελάχιστο τα αιτήματά τους.
Μετά την πορεία του «χρώματος της γης» ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο για το ζαπατιστικό κίνημα. Η ψήφιση συνταγματικών μεταρρυθμίσεων που απείχαν πολύ από το πνεύμα και την ουσία των συμφωνιών του Σαν Αντρές οδηγεί όλο το ιθαγενικό κίνημα σε πιο ριζοσπαστικές θέσεις. Το μήνυμα που έλαβε ήταν σαφές: όλοι οι «νόμιμοι» δρόμοι για την αναγνώριση των δικαιωμάτων τους είχαν κλείσει. Μέσα σε αυτό το κλίμα και με εντεινόμενη την καταστολή και τις επιθέσεις των παραστρατιωτικών ομάδων, οι αυτόνομοι επαναστατικοί δήμοι και κοινότητες της Τσιάπας προσπαθούν όχι μόνο να επιβιώσουν αλλά και να προχωρήσουν στο δυνάμωμα της αυτονομίας τους με την υλοποίηση προγραμμάτων για την υγεία, την εκπαίδευση, την αγροικολογία κλπ. Η γενική διοίκηση του ΕΖLN σιωπά (από την άνοιξη του 2001 έως το φθινόπωρο του 2002). Στα πρώτα κείμενα μετά από αρκετούς μήνες ξεκαθαρίζεται η στάση του ΕΖLN απέναντι στην εξουσία και σε όσους την στηρίζουν (πολιτικά κόμματα, ΜΜΕ, διανοούμενους κλπ). Την πρωτοχρονιά του 2003, 20.000 ζαπατίστας καταλαμβάνουν την πόλη του Σαν Κριστόμπαλ με ματσέτες και τσεκούρια. Εκεί οι comandantes επιτίθενται με τους λόγους τους στα πολιτικά κόμματα, ανακοινώνοντας ταυτόχρονα την απόφασή τους να πολεμήσουν μαζί με τα υπόλοιπα κινήματα της χώρας, με όλους τους τρόπους, ενάντια στο πολιτικό σύστημα: «Οι ζαπατίστας δεν ξεχνάμε, δεν παραιτούμαστε, δεν πουλιόμαστε. Δεν πρέπει να περιμένουμε κάποιος να μας δώσει την άδεια για να είμαστε αυτόνομοι με ή χωρίς νόμο».
Στις 9 Αυγούστου στο δήμο Οβεντίκ ανακοινώνεται ο θάνατος των Αγουασκαλιέντες και η γέννηση των «caracol de resistencia» («κοχύλια της αντίστασης»). Τα καρακόλ είναι μέρη πολιτικής και πολιτιστικής συνάντησης, είναι «σαν πόρτες για να μπαίνει κάποιος στις κοινότητες αλλά και οι κοινότητες να βγαίνουν έξω, σαν παράθυρα για να μας βλέπουν μέσα και εμείς να βλέπουμε προς τα έξω, σαν κόρνες για να φτάνει μακριά ο λόγος μας και για να ακούμε τον λόγο αυτών που βρίσκονται μακριά».
Στο εξής η είσοδος σε οποιαδήποτε κοινότητα περνά μέσα από τα 5 καρακόλ, όπου βρίσκονται οι «juntas de buen cobierno» («επιτροπές καλής διακυβέρνησης»). Τα μέλη των επιτροπών αυτών καθώς και τα μέλη των συμβουλίων των αυτόνομων δήμων εκλέγονται από τις γενικές συνελεύσεις. Οι επιτροπές καλής διακυβέρνησης αλλάζουν κάθε μήνα και είναι υπεύθυνες για την ίση κατανομή των πόρων, έτσι ώστε να μην υπάρχουν προνομιούχες και μη προνομιούχες κοινότητες, φροντίζουν για τη δημιουργία έργων (π.χ. πόσιμο νερό, κλινικές, σχολεία κλπ.), την επίλυση διαφορών μεταξύ των κοινοτήτων, ζαπατιστικών και μη. Προωθούν επίσης τη δημιουργία και τη στήριξη συνεταιρισμών παραγωγών, τεχνικών κλπ. (όπως του καφέ, του καλαμποκιού, των χειροτεχνιών κ.ά.) οι οποίοι αναλαμβάνουν και τη διάθεση των προϊόντων τους στην αγορά απομακρύνοντας τους μεσάζοντες. Το σημαντικότερο όμως όλων είναι το ότι πρέπει να εφαρμόζουν τη βασική αρχή λειτουργίας των ζαπατιστικών κοινοτήτων, το «διοικούμε υπακούοντας». Ο ζαπατιστικός στρατός δεν έχει το δικαίωμα να συμμετάσχει στις επιτροπές αυτές ούτε στα συμβούλια των δήμων.
Τον Ιούνιο του 2005 ανακοινώνεται η 6η διακήρυξη της ζούγκλας Λακαντόνα. «Θα συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε για τους ιθαγενείς, τους λαούς του Μεξικού, απλώς όχι πια μόνο για αυτούς ούτε μόνο με αυτούς, αλλά για όλους τους εκμεταλλευόμενους και αδικημένους του Μεξικού, με όλους αυτούς σε όλη τη χώρα. Θα πάμε να ακούσουμε και να μιλήσουμε , χωρίς μεσάζοντες και διαμεσολαβήσεις, και αφού μάθουμε θα χτίσουμε μαζί με αυτόν τον κόσμο ένα πρόγραμμα που θα είναι ξεκάθαρα αριστερό, δηλ. αντικαπιταλιστικό, αντιφιλελεύθερο, αντιιεραρχικό, δηλ. για τη δικαιοσύνη, τη δημοκρατία και την ελευθερία. Θα επιχειρήσουμε να χτίσουμε ή να ξανακατακτήσουμε έναν άλλο τρόπο να κάνεις πολιτική, που θα περιστρέφεται γύρω από την ιδέα ότι υπηρετείς τους άλλους, χωρίς υλικά συμφέροντα, με θυσία, με στράτευση, με τιμιότητα. Θα εξετάσουμε το πώς θα ξεσηκώσουμε έναν αγώνα για να απαιτήσουμε ένα νέο σύνταγμα, καινούριους δηλ. νόμους που να παίρνουν υπόψη τους τις απαιτήσεις του λαού: γη, δουλειά, τροφή, υγεία, εκπαίδευση, γνώση, πολιτισμό, ανεξαρτησία, δημοκρατία, ελευθερία, ειρήνη».
Με την 6η διακήρυξη αποφασίζεται ότι «ο ΕΖLN θα στείλει σε όλη την εθνική επικράτεια και για απεριόριστο χρόνο μια αντιπροσωπεία μαζί με τα άτομα και τις οργανώσεις της αριστεράς που θα προσχωρήσουν, και θα πάει όπου κληθεί. Επίσης δεν θα γίνονται συμφωνίες από τα επάνω που θα επιβάλλονται προς τα κάτω. Δεν θα ξεσηκώνονται κινήματα για να είναι μετά διαπραγματεύσιμα πίσω από τις πλάτες εκείνων που τις κάνουν γίνονται μετά διαπραγματεύσεις πίσω από τις πλάτες των συμμετεχόντων. Το λόγο θα έχουν πάντα εκείνοι που συμμετέχουν. Δεν θα αναζητηθούν δωράκια, θέσεις, πλεονεκτήματα, δημόσια αξιώματα από την εξουσία, ή σχέσεις με [?] όποιον φιλοδοξεί να τα αποκτήσει. Ο στόχος είναι να βαδίσουμε μακριά από τις εκλογές. Δεν θα επιχειρηθεί να λυθεί από τα πάνω κανένα πρόβλημα». Η 6η διακήρυξη λέει: «Ναι στον αμοιβαίο σεβασμό της αυτονομίας και της ανεξαρτησίας των οργανώσεων ως προς τις μορφές πάλης τους, τον τρόπο οργάνωσής τους, τις εσωτερικές τους διαδικασίες λήψης αποφάσεων, τις φιλοδοξίες και τις διεκδικήσεις τους».
Με την 6η διακήρυξη οι ζαπατίστας καλούν τις πολιτικές και κοινωνικές οργανώσεις της αριστεράς που δεν έχουν πουθενά καταχωρηθεί [?]και τα άτομα που διεκδικούν να είναι αριστεροί και δεν ανήκουν σε πολιτικά κόμματα: «να ενωθούμε, να συναντηθούμε σε χρόνο και τόπο, και με τρόπο που θα προτείνουμε όταν έρθει η στιγμή, για να οργανώσουμε μια πανεθνική καμπάνια, να επισκεφθούμε κάθε γωνιά της πατρίδας μας». Μια καμπάνια πολύ διαφορετική, γιατί δεν είναι προεκλογική. Ταυτόχρονα με την 6η διακήρυξη διαλύεται ο FZLN (το Εθνικοαπελευθερωτικό Μέτωπο των Ζαπατίστας).
Τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο του 2005 στο καρακόλ της Γκαρούτσα πραγματοποιήθηκε η συνάντηση της αντιπροσωπείας του ΕΖLN με οργανώσεις και άτομα από όλο το Μεξικό, όπου συζητήθηκαν οι προτάσεις της 6ης διακήρυξης που αφορούσαν τα χαρακτηριστικά της Άλλης Καμπάνιας. Εκεί αποφασίστηκε ότι η Άλλη Καμπάνια δεν είναι κόμμα, δεν έχει βλέψεις για την κατάληψη της εξουσίας, και κυρίαρχος άξονας υπεύθυνος λήψης των αποφάσεων είναι οι γενικές συνελεύσεις, δηλ. οριζόντια λειτουργία θα λειτουργεί δηλαδή οριζόντια. Η Άλλη Καμπάνια είναι των πολιτών και θα είναι ειρηνική. Τέλος, οι ομάδες που συμμετέχουν θα διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους και την αυτονομία τους.
Την πρωτοχρονιά του 2006 ξεκίνησε από το Σαν Κριστόμπαλ η περιοδεία της Άλλης Καμπάνιας σε όλο το Μεξικό.

Οι κραυγές από τα βουνά του Μεξικού αντηχούν σε όλο τον κόσμο και συναντούν ανθρώπους που αντιστέκονται και εμπνέονται από ένα κοινό όραμα. Τα βήματά μας συναντήθηκαν με τους Ζαπατίστας γιατί αυτοί όπως και εμείς αγωνιζόμαστε ενάντια στον καπιταλισμό και τον νεοφιλελευθερισμό. Γιατί αυτοί όπως και εμείς αγωνιζόμαστε για την δικαιοσύνη, την ελευθερία, την αυτονομία, την ισότητα και τον σεβασμό στη διαφορετικότητα. Μπορεί να βρισκόμαστε σε διαφορετικά μήκη και πλάτη αυτού του κόσμου και να ζούμε κάτω από διαφορετικές συνθήκες, αλλά οι ζαπατίστας όπως και εμείς διεκδικούμε μια ζωή χωρίς ιεραρχίες και κόμματα, όπου οι αποφάσεις θα παίρνονται αμεσοδημοκρατικά και με οριζόντιες δομές λειτουργίας, χωρίς καταπίεση και εκμετάλλευση. Διεκδικούμε μια αξιοπρεπή ζωή για την οποία δεν χρειάζεται να ζητήσουμε από κανέναν την άδεια για να είμαστε ελεύθεροι.